Boekverslag van Efter geschreven door Hanna Bervoets (Zeker Weten Goed) (2023)

Feitelijke gegevens

• 3e druk, 2014
• 312 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Laat me jullie vertellen over #103.

Samenvatting

#103 - 22 december

In de proloog vertelt Laura Horst, journaliste, over #103, een van de slachtoffers van Efter. Efter is een nieuw medicijn op de markt tegen verliefdheid, maar veroorzaakt veel slachtoffers. Slachtoffer #001 is op 7 augustus gevonden op haar kamer; zij heeft haarzelf van het leven beroofd door middel van rattengif. Laura Horst trekt de betrouwbaarheid van Henk Schrama (voorzitter Europese Medicijnenautoriteit) in twijfel.

MEI

Robert | Pete

Robert is uitgenodigd voor een exclusieve presentatie van de farmaceut Fizzler. Robert is uitgenodigd door Pete, een oude studievriend van hem, maar hij weet niet wat hij op de presentatie te zoeken heeft. Peter wil via Robert op een intieme manier in gesprek komen met Henk Schrama, die tevens de schoonvader van Robert is. De presentatie gaat over verslaving en dan specifiek over LAD (love addiction disorder), maar Robert verlaat vroegtijdig de presentatie omdat hij de informatie die verstrekt wordt, achterhaald vindt. Hij drinkt een drankje in de lobby en heeft na de presentatie nog een gesprek met Pete. Wanneer Peter vraagt naar zijn schoonvader, beseft Robert waarom hij is uitgenodigd voor de presentatie. Vlak daarna vertrekt hij naar huis, mede doordat zijn vrouw Heleen hem een bericht stuurt dat er iets met Meija (Roberts stiefdochter) is.

I - 23 mei

Fajah is een patiënt in de privékliniek Jaghthof, die gerund wordt door Katinka Asselbergs (vrouw van Pete). Zij zit hier officieel om af te kicken van haar liefde voor Tyrell, maar ze probeert te verbergen dat ze eigenlijk helemaal niet lijdt aan LAD. In de kliniek is ze bevriend geraakt met Silver Boy, de enige jongen in de kliniek. Fajah doet alsof ze Efter slikt, maar doet dit stiekem niet.

JUNI

Meija | Sjoerd

Meija is op zoek naar Sjoerd en bezoekt daarom het appartementencomplex waar hij woont. De gordijnen zitten dicht, maar dat was drie dagen daarvoor nog niet het geval. Sjoerd heeft al een aantal dagen niks van zich laten horen, terwijl ze daarvoor een heftige liefdesrelatie hadden. Via de buurvrouw weet Meija binnen te dringen in Sjoerds appartement en ziet aan de verbruikte etenswaren dat er een persoon op bezoek is geweest.

Sjoerd brengt die dagen door met Lisa. Lisa is een paar maanden daarvoor naar Zuid-Afrika vertrokken en Sjoerd dacht dat daarmee de relatie was beëindigd. Het contact is nu echter weer hernieuwd en Sjoerd denkt dat het beter voor hem is om met Lisa verder te gaan omdat hij het leeftijdsverschil tussen hem en Meija te groot vindt. Hij neemt Lisa mee naar zijn appartement. Meija is getuige van een vrijpartij tussen Lisa en Sjoerd en beseft dat Sjoerd 'n ander heeft.

II - 21 juni

Katinka deelt mee dat Maan is verdwenen. Wat er met haar is gebeurd wordt de andere patiënten niet verteld. Fajah vertelt Silver waarom zij eigenlijk niet in de kliniek thuishoort.

JULI

Heleen | Katinka

Heleen en Katinka zitten samen in de trein op weg naar Jaghthof. Meija heeft, op aanraden van Robert, besloten dat ze daar wil afkicken van Sjoerd.

Katinka heeft Laura Horst te gast in de kliniek. Zij vraagt onder andere naar het verleden van Katinka, haar privéleven, de verdwijning van Maan en de experimenten met Efter op Jaghthof. Op het moment dat Laura vertrekt, komen net Heleen en Meija aan. Katinka wil niet dat Laura Fajah spreekt en laat haar daarom Meija rondleiden in het gebouw.

III - 6 juli

Katinka bespreekt met Fajah haar twijfels over de diagnose van LAD bij Fajah. Fajah blijft stug volhouden dat ze af wil kicken van haar verliefdheid. Ze denkt terug en de dag ervoor; wat heeft ze verkeerd gezegd tegen Meija dat bij Katinka terecht is gekomen? Maar ze kan niet bedenken wat dat zou kunnen zijn geweest. Om Katinka te overtuigen dat ze LAD heeft, begint Fajah met het slikken van Efter.

IV - 8 juli

Fajah wordt wakker in bed met Meija en Silver. Die avond ervoor zijn ze met z'n drieën op Silvers kamer beland en hebben daar wodka gedronken, wat eindigde in een trio.

V - 12 juli

Fajah denkt door de opmerking van Meija, dat zij en Fajah op elkaar lijken, dat Meija ook geen LAD heeft. Fajah en Meija brengen steeds meer tijd met elkaar door en Fajah raakt erg gesteld op Meija.

VI - 18 juli

Fajah vertelt haar verhaal aan Katinka en Meija. Op een vrijdagavond vraagt haar stiefbroer Tyrell of ze mee uitgaat. Fajah slaat deze uitnodiging af maar Tyrell blijkt haar Seos mee te hebben genomen waardoor ze hem toch achterna gaat. Het regent buiten en in de club is het erg druk. Na lang zoeken vindt Fajah Tyrell en heeft hem een duw. Tyrell laat een flesje Froggers vallen. Deze drugs kwam in het ventilatiesysteem terecht waardoor mensen flauwvallen en een bloedneus krijgen. Er ontstaat paniek en iedereen rent naar de uitgang. Omdat er te veel mensen in de club zijn en niemand de nooduitgangen gebruikt, raakt iedereen in de verdrukking. Een meisje overlijdt hierdoor en een jongen raakt geëlektrocuteerd en overlijdt ook. Er komt een rechtszaak en ondanks dat Fajah wordt vrijgesproken, krijgt ze het zwaar te verduren in het dorp. Ze wordt opgejaagd door de meisjes uit het dorp en belandt zo onder een tractor. In het ziekenhuis bedenkt ze dat ze weg moet uit het dorp en verzint dat ze verliefd is op Tyrell.

VII - 21 juli

Fajah ziet haar toekomst rooskleurig in, samen met Meija. Als ze straks allebei de kliniek verlaten gaat ze er vanuit dat ze bij Meija kan wonen. Silver heeft zijn bedenkingen of de liefde van Fajah wel wordt beantwoord.

VIII - 24 juli

Voor Meija's verjaardag heeft Fajah een zwijn gevangen omdat ze af hadden gesproken ooit een prooi te vangen. Meija heeft echter een slechte dag en is niet onder de indruk van het cadeau.

IX - 25 juli

Die ochtend erna biedt Meija haar excuses aan over dat ze niet enthousiaster reageerde, maar dat kwam omdat ze zich rot voelde over Sjoerd. Fajah is nog steeds van mening dat Meija geen LAD heeft.

X - 26 juli

Silver verlaat de kliniek en geeft zijn verhaal op papier aan Fajah omdat zijn verhaal volgens hem Fajahs verhaal is. Nadat Silver is vertrokken leest ze het verhaal en gooit het daarna weg.

XII - 30 juli

Fajah heeft de vorige meek (nummer 11) verwijderd. Wat daarin stond wil ze niet zeggen.

AUGUSTUS

Het Eftercomplex - 6 augustus

Dit hoofdstuk bevat het artikel dat Laura Horst heeft geschreven. Ze schrijft over Maan, hoe zij heeft geprobeerd zelfmoord te plegen. Zij blijkt naast LAD ook andere psychische problemen te hebben gehad en kreeg bij Jaghthof dus niet de zorg die ze nodig had. Laura Horst beschrijft de belangenverstrengelingen van Katinka, haar man Pete, Henk Schrama en de Europese Medicijnenautoriteit. Jaghthof wordt gebruikt om het medicijn Efter uit te testen. Wanneer de resultaten niet naar wens zijn, zullen deze in de doofpot worden gestopt. Wanneer de resultaten naar wens zijn, kan het medicijn op de markt gebracht worden.

XIII - 7 augustus

Meija's moeder komt haar over anderhalf uur halen en dan wil Fajah met haar mee. Maar eerst wil ze weten of Meija nou echt van Sjoerd houdt en daarom besluit ze de berichten op Meija's Seos te lezen.

XIV - 7 augustus

Dit hoofdstuk bevat de brief van Silver. Hierin vertelt hij dat hij heel onzeker was en dat hij via internet verliefd is geworden op een jongen. Hij gazet veel met deze jongen (Narco), maar Narco heeft al een geliefde en wil het contact verbreken. Silver kan hier moeilijk mee omgaan en zijn moeder brengt hem uiteindelijk naar de kliniek.

DECEMBER

Oproep aan peasant 420 - 19 december

Laura Horst plaatst een oproep aan Silver om contact met haar op te nemen. Ze wil namelijk wat dingen aan hem vragen. Fajah heeft op 7 augustus de tekst van Silver online geplaatst en heeft daarna zelfmoord gepleegd door middel van het innemen van rattengif. Silver neemt Laura kwalijk dat ze het artikel 'Het Eftercomplex' heeft geschreven, maar Laura ontkent dat Fajah hierdoor zelfmoord heeft gepleegd. Ze schrijft over hoe ze achter de misstanden kwam omtrent Efter en dat ze zich verplicht voelde erover te schrijven. Dat ze ontdekte dat wanneer iemand die niet verliefd is Efter slikt en daarna fysiek contact heeft met een persoon, Efter andersom werkt. Na de publicatie van Laura misbruikt men het middel om liefde te controleren met alle gevolgen van dien.

Laura | Silver

Laura en Silver hebben met elkaar afgesproken in het museumrestaurant. Laura stelt hem vragen over Fajah, over haar Eftergebruik en wat er in haar ontbrekende meek stond. Hierin zou honderd keer de naam van Meija hebben gestaan. Silver ziet dat Laura lijdt onder alle aanklachten aan haar naam en verlost haar door te zeggen dat hij in haar plaats hetzelfde zou hebben gedaan.

Als Silver weer buiten staat, hoopt hij dat hij nu van Laura af is. Het verbaast hem dat ze niet heeft gevraagd naar zijn eigen Eftergebruik. Hij heeft na de dood van Fajah namelijk Narco Efter toegediend; ze hebben nu een relatie.

Personages

Fajah Rizzo

Fajah is 16 en onder behandeling op Jaghthof, maar lijdt eigenlijk niet aan LAD. Door een dramatisch ongeluk in haar dorp, en de andere jongeren die haar daarvoor verantwoordelijk houden, is haar leven in het dorp ondraaglijk. Daarom verzint ze dat ze verliefd is op haar stiefbroer Tyrell en hiervan wil afkicken. In de kliniek wordt ze verliefd op Meija, al dan niet door haar Eftergebruik, en wanneer haar gevoelens niet worden beantwoord pleegt ze zelfmoord. Door het geheim waarmee ze rondloopt is ze erg gesloten en voelt ze zich een buitenstaander in de groep meisjes op Jaghthof. Hierdoor houdt ze zich een beetje afzijdig van de groep, op Silver - en later Meija - na.

Silver Robinson

Silver is een jongen van 18 en hij is de enige jongen die op Jaghthof verblijft. Hij raakt bevriend met Fajah maar deze vriendschap komt onder spanning te staan wanneer Fajah verliefd wordt op Meija. Silver vindt dat Fajah moet praten over haar gevoelens met Meija maar zij wil dat niet. Aan het eind van de roman wordt het verhaal van Silver duidelijk. Hij was erg onzeker over zijn gezicht, hij was ervan overtuigd dat zijn ene wenkbrauw hoger zat dan de andere. Hierdoor durft hij eigenlijk alleen op internet mensen te ontmoeten. Hij ontmoet Narco en wordt verliefd op hem, maar deze gevoelens worden niet beantwoord. Uiteindelijk weet hij Narco toch voor hem te winnen, waarschijnlijk door middel van Efter.

Laura Horst

Laura is journaliste en doet onderzoek naar Efter en de invloed daarvan op mensen. Ze komt enkele dingen tegen die argwaan wekken, zoals de zelfmoordpoging van Maan. Ze publiceert een artikel, Het Eftercomplex, waardoor de bom barst. Hierna misbruiken mensen het middel en komt het in het drugscircuit terecht. In het laatste hoofdstuk, dat deels vanuit Laura's personage wordt geschreven, blijkt dat ze last heeft van dwangneuroses en erg op zoek is naar bevestiging dat ze er goed aan heeft gedaan het artikel te publiceren.

Katinka Asselbergs

Katinka is de vrouw van Pete. Er wordt veel aandacht aan haar verleden besteed. Ze heeft vroeger namelijk meegedaan aan een kampioenschap boogschieten maar lag hier al snel uit. Daarna krijgt ze dwanggedachten waarvoor ze in therapie gaat. Eenmaal genezen wil ze zelf mensen met psychische problemen helpen. Ze is dus erg behulpzaam en zorgzaam. Katinka bezit het slot Jaghthof waar experimenten met Efter plaatsvinden.

Sjoerd

Sjoerd is een stuk ouder dan Meija en werkt soms achter de bar in een café. Voor hij Meija kende had hij een relatie met Lisa, maar deze leek voor hem beëindigd toen zij naar Zuid-Afrika vertrok. Lisa is echter weer teruggekomen en ze spreken weer met elkaar af. Sjoerd is in tweestrijd; hij verlangt naar Meija maar bedenkt dat het beter is dat hij weer samenkomt met Lisa - ook vanwege het leeftijdsverschil tussen hem en Meija. Toch kan hij haar moeilijk vergeten. Sjoerd komt twijfelachtig over en probeert de dilemma's in zijn leven op een rationele manier op te lossen.

Heleen Schrama

Heleen is de kleindochter van Henk Schrama en de moeder van Meija. Ze is data-analist. De relatie met Robert voelt vanuit haar meer als een overeenkomst; ze weet niet of ze eigenlijk ooit wel verliefd is geweest op hem. Robert voelt dit aan en hierdoor loopt de relatie stroef. De relatie tussen Heleen en haar dochter Meija verloopt ook stroef omdat Meija haar moeder verwijt dat ze er niet altijd voor haar is. Hierdoor komt Heleen over als iemand die zich op haar werk stort en weinig thuis is.

Meija Schrama

Meija is de dochter van Heleen. Haar vader Jonas heeft voor haar geboorte zelfmoord gepleegd. Fajah omschrijft haar bij binnenkomst als: 'heel jong maar knapper dan Nootje of Tara, net iets minder knap dan Larissa' (p.162) Ze is op Jaghthof om van haar verliefdheid voor Sjoerd af te komen. Ze krijgt een intieme band met Fajah, maar dit blijkt voor haar toch minder te betekenen dan voor Fajah. Meija komt over als een open en vrij meisje, ook op seksueel vlak, daarom vindt Sjoerd haar zo leuk.

Robert Domen

Robert heeft biologie gestudeerd en kent Pete hiervan nog. Hij is inmiddels wetenschapper. Hij heeft een relatie met Heleen en is dus de stiefvader van Meija. Hij wordt door Laura beschuldigd van het betrokken zijn bij de experimenten rondom Efter, maar dit berust op een ongelukkige uitspraak van Robert. Robert komt over als een beetje een klunzige man: hij weet niet goed hoe hij zich moet gedragen op de presentatie en loopt per ongeluk het vrouwentoilet in. Hij houdt erg van Heleen, maar voelt zich niet gezien in hun relatie.

Pete Kamp

Pete is pr-man bij Fizzler, een farmaceutisch bedrijf, en is bezig met het op de markt krijgen van Efter. Hij is redelijk manipulatief, hij probeert alle poppetjes zo te zetten dat Efter in een positief daglicht komt te staan.

Quotes

"De voordelen van het aanhouden van zijn iPhone wegen allang niet meer op tegen de nadelen van het ontberen van een Seos." Bladzijde 93

"Hard gelach van Silver en Meija om iets wat ik niet heb verstaan óf zelf heb gezegd." Bladzijde 187

Thematiek

Toekomstproblematiek

Ondanks dat de liefde een grote rol speelt in dit verhaal, is het grote thema niet liefde. Het verhaal speelt zich af in de nabije toekomst en schetst een beeld van hoe de toekomst zou kunnen zijn. In deze mogelijke toekomst wordt verliefdheid gezien als een psychische aandoening waarvoor een behandeling bestaat. Tevens wordt er gewerkt aan een geneesmiddel om deze aandoening te verhelpen. De gevolgen hiervan zijn niet te overzien en hebben dramatische gevolgen. Hanna Bervoets benadrukt in een interview dat de roman niet opgevat moet worden als maatschappijkritiek, maar eerder als een gedachte-experiment. Bervoets merkte op dat psychische aandoeningen niet vaststaan, maar dat dit tijdsgebonden is. Zo wordt ADHD nog niet heel lang erkend als psychische aandoening. Zonder een oordeel te vellen over of dat terecht is, stelt Bervoets zich de vraag hoe het komt dat het moraal van de mens hierover verandert. Met deze roman stelt Bervoets dus de vraag waarom mensen denken wat ze denken, en de fictieve veranderde status van het fenomeen verliefdheid is als het ware een kapstok om deze vraag aan op te hangen.

Motieven

Verliefdheid

Verliefdheid is een belangrijk motief in de roman. Het beeld dat men in de roman heeft over verliefdheid, is wezenlijk anders dan het beeld dat algemeen heerst over verliefdheid. Daarnaast vertellen veel personages over wat zij verstaan onder verliefdheid en hoe ze dit beleven: 'Want verliefdheid is toch vooral ambitie, de hang naar een unieke positie, met bijbehorende superkrachten die alléén jij op de andere kunt toepassen.' (p.141)

Seksualiteit

Seksualiteit komt op verschillende manieren terug in de roman. Er is de seksuele relatie tussen Sjoerd en Meija, die neigt naar pedofilie, ook al voelt dat voor beide betrokkenen niet zo. Daarnaast is er de seksuele relatie tussen Fajah en Meija. Wanneer het artikel van Laura verschijnt, leidt dit tot een toename van verkrachtingen.

Farmaceutische industrie

De farmaceutische industrie is een invloedrijke speler in de roman. Omdat er veel geld valt te verdienen met het verkopen van medicijnen tegen verliefdheid, wordt er op Jaghthof geëxperimenteerd met Efter. Hier zijn veel verschillende belangen bij betrokken, waarbij je bij sommige kunt afvragen of ze zich wel moeten bemoeien met de gezondheidszorg.

Motto

The world is a story we tell ourselves about the world.

- Vikram Chandra

Vikram Chandra is een India geboren Amerikaanse auteur. Hanna Bervoets zegt hierover in een interview (zie 'Bronnen' voor de link): 'Dit motto is erg belangrijk.Efterwordt veel opgevat als ‘roman over de liefde’, maar dat is het niet per se voor mij. Althans: niet in de eerste plaats. Voor mij is het een boek over de verhalen die we onszelf en elkaar vertellen om met onszelf en elkaar te kunnen leven. Je zou kunnen zeggen: over de leugens die we onszelf voorhouden om met onszelf te kunnen leven. Maar je zou óók kunnen zeggen: over de sprookjes die we elkaar vertellen om grip te krijgen op onze omgeving. Dat zit natuurlijk al in die verliefdheid: dat is een verhaal dat je op verschillende manieren kunt uitleggen. Als neurobiologisch proces, maar ook als culturele mythe; het sprookje van die Ene Ware. Het thema verhalen vertellen, hercontextualiseren en interpreteren komt op allerlei niveaus terug in de roman.'

Trivia

Achterin de roman staat een lijst met geraadpleegde literatuur, met bijvoorbeeld de titel 'Is it love or is it addiction?' De vraag of verliefdheid biologisch gezien een verslaving is, komt niet zomaar uit de lucht vallen maar speelt ook in de wetenschap.

Titelverklaring

Efter verwijst naar het medicijn dat verliefdheid tegengaat. Het medicijn staat nog in de kinderschoenen en in Jaghthof wordt ermee geëxperimenteerd. Laura Horst publiceert een artikel waarin ze schrijft dat Efter ook andersom werkt, zoals mensen die geen ADHD hebben over het algemeen drukker worden door het slikken van Ritalin. Iemand die niet verliefd is, Efter slikt en daarna lichamelijk contact heeft met iemand anders, loopt het risico verliefd te worden. Wanneer deze informatie naar buiten komt veroorzaakt dit grote problemen omdat mensen nu denken de liefde te kunnen controleren en hier misbruik van maken.

Structuur & perspectief

Het proloog begint in december. Daarna vindt er een sprong terug in de tijd plaats, naar mei. Vervolgens worden mei, juni en juli beschreven vanuit verschillende perspectieven. Dit wordt gedaan aan de hand van de relaties tussen personages: tussen Robert en Peter, tussen Meija en Sjoerd, tussen Heleen en Katinka en ten slotte tussen Laura en Silver. Daarnaast zijn er nog verschillende meeks, geschreven door Fajah en Laura. Het verhaal eind weer in december, het proloog vindt qua tijd dus na het laatste hoofdstuk plaats. Dit maakt (samen met meerdere flashbacks) dat het verhaal niet chronologisch is.

Het verhaal wordt verteld vanuit een wisselende personale verteller. Er komen veel personages aan het woord, maar al die personages hebben alleen kennis van hun eigen gevoelens en gedachten. Er is dus geen sprake van een alwetende verteller. De verhaallijn van Fajah wordt verteld vanuit een ik-perspectief.

Decor

Het verhaal speelt zich af in de nabije toekomst. Dit wordt vooral duidelijk uit de technologie die verschilt met de technologie van nu. Zo heeft bijna iedereen een Seos, terwijl Sjoerd nog met een verouderde iPhone loopt. Ook wordt er gesproken over gazen, wat een andere vorm van bellen lijkt, waarbij je de persoon waarmee je spreekt ook daadwerkelijk kan zien. Daarnaast zijn er nog de meeks, wat een soort blogs lijken te zijn. Naast deze ontwikkelde technologie, laat de visie op het fenomeen verliefdheid zien dat het verhaal zich in een andere tijd afspeelt. Waar verliefdheid tegenwoordig toch als iets onschuldigs en vaak iets moois wordt gezien, is het in dit verhaal veranderd in een psychische aandoening waarvoor je je kunt laten behandelen. Dit maakt dat het verhaal zich niet in het heden kan afspelen.

Het verhaal speelt zich af in Nederland, dit is op te maken uit de Nederlandse plaatsen die op verschillende plaatsen in het verhaal worden genoemd. De belangrijkste locatie is Jaghthof, een oud slot. Laura merkt op dat het gebouw een 'luxueuze uitstraling' heeft. (p.150)

Stijl

De stijl van Efter kenmerkt zich door levensechte dialogen, gevoerd door levensechte personages. Deze dialogen worden afgewisseld originele maar ook herkenbare gedachten, afkomstig van veel verschillende personages. In deze gedachten wordt veel gebruikt van metaforen, in de dialogen is hier minder sprake van. In het laatste hoofdstuk, waarin wordt verteld vanuit Laura, komen deze twee stijlen van vertellen samen. Enerzijds is er het dialoog tussen Laura en Silver, waarbij de zinnen kort zijn. Anderzijds zijn er de gedachten van Laura, die laten zien wat er allemaal in haar hoofd omgaat - namelijk haar dwangmatige gedachten die vooral over getallen gaan.

De toekomstige technologie brengt vreemde woorden, zoals Seos en Toad, in de roman. Deze woorden worden niet verklaard maar in de meeste gevallen wordt wel ongeveer duidelijk wat de functie ervan is. Bovenstaande in combinatie met een sterke spanningsopbouw, maakt Efter een echte page-turner.

Slotzin

Aan de kapstok, maar een aantal haakjes verwijderd van Narco's trenchcoat. Hij wil niet dat die óók nat wordt.

Beoordeling

Ik heb Efter met veel plezier gelezen. De situatie die wordt geschetst is origineel maar ligt wel goed binnen het voorstellingsvermogen. Wat maakt verliefdheid nou eigenlijk anders dan een drugsverslaving? Je wordt als lezer aan het denken gezet. Verder steekt het verhaal zo in elkaar dat je iedere keer een klein onderdeel van het plot ontdekt, waardoor het lezen erg spannend blijft. Het uiteindelijk plot is erg bevredigend; er zijn weinig open eindjes. Echt een aanrader!

Recensies

"Met haar nieuwe roman Efter levert Hanna Bervoets opnieuw een absurd verhaal af waarin dood en destructie een grote rol spelen." http://www.8weekly.nl/art...dheid.html

"Hanna Bervoets maakt een puzzel die aan het denken zet van haar vierde roman Efter." http://www.cultuurbewust....a-bervoets

"Over de liefde zijn romans volgeschreven, maar een benaderingswijze als die van Hanna Bervoets zagen we nog niet." http://www.deleesfabriek....-bervoets/

Bronnen

Interview met Hanna Bervoets

http://www.hebban.nl/lite...been-houdt

Overhoor jezelf